Akcent wyrazowy w języku polskim

Cele lekcji: poznanie zasad prawidłowego akcentowania wyrazów.

Poniedziałek 15. 06. 2020 r. 
Akcent wyrazowy – wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu. Mówiąc krótko, akcent polega na tym, że wymawiamy silniej jedną z sylab w wyrazie. 

W języku polskim wyróżniamy dwa rodzaje akcentów: wyrazowy i zdaniowy. Akcent wyrazowy polega na mocniejszym wymówieniu jednej sylaby w wyrazie. W języku polskim akcent pada na ogół na drugą sylabę od końca (akcent paroksytoniczny).

Wymawiając poniższe wyrazy, silniej (głośniej) akcentujemy zaznaczone sylaby. 

Ko - tek,       dziew-czyn-ka,        dłu -go - pis

Niestety, nie zawsze tak bywa. Od tej zasady są wyjątki. Obejrzyj film na ten temat. 
tutaj

Piątek 19. 06. 2020 r. 
Obejrzyj film dotyczący akcentowania, aby powtórzyć wiadomości. 
tutaj

Zapoznaj się z listą wyjątków od akcentu paroksytonicznego w języku polskim.
tutaj

Przed egzaminem - rozprawka.

Rozkład materiału z języka polskiego w dniach 08-12.06. 2020 r.

Przeczytaj wiadomości dotyczące rozprawki i wykonaj ćwiczenia tutaj

Przeczytaj przykładowe prace egzaminacyjne o charakterze argumentacyjnym tutaj

Przeczytaj mapy myśli związane z rozprawką i opowiadaniem twórczym tutaj

Śmierć Pułkownika A. Mickiewicza.

Rozkład materiału z języka polskiego w dniach 08 - 12. 06. 2020 r.

Przeczytaj wiersz A. Mickiewicza

tutaj

Obejrzyj omówienie utworu tutaj   tutaj

Teraz przeczytaj informacje o bohaterce wiersza Mickiewicza.

Emilia Broel-Plater herbu Plater (ur. 13 listopada 1806 w Wilnie, zm. 23 grudnia 1831 w Justianowie) – polska hrabianka^[2][3][4] kapitan Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego, córka hrabiego Franciszka Ksawerego i Anny von der Mohl.

Dzieciństwo i młodość

Rodziny Plater i von der Mohl od dawna były osiadłe w Kurlandii oraz w Inflantach Polskich (dziś Łotwa). Większość przedstawicieli rodu Platerów wiązała swoje osobiste i rodzinne życie ze sprawą Polski i byli gorącymi patriotami, którzy wnieśli znaczny wkład w rozwój kultury polskiej.
Matka Emilii, Anna z Mohlów, była jak na owe czasy kobietą wykształconą. Wczesne dzieciństwo i pierwsze lata nauki Emilia spędziła w wileńskim domu rodziców. Nie było to dzieciństwo szczęśliwe, ponieważ ojciec, Franciszek Ksawery Plater, prowadził hulaszczy tryb życia. W roku 1815 między rodzicami Emilii doszło do ostatecznego spięcia, po którym matka opuściła wileński dom, zabierając córkę.
Obie zamieszkały w majątku Liksna w okolicach Dyneburga w Inflantach Polskich, należącym do stryja i stryjenki Emilii – Izabeli Zyberk-Plater. Emilia od 10. roku życia wychowywała się i pobierała nauki razem z chłopcami. Rówieśnikami i najbliższymi towarzyszami jej zabaw byli dwaj kuzyni – starszy od niej o rok Ludwik i młodszy o tyleż Kazimierz. Dużo czytała, wielkie wrażenie wywarła na niej historia Joanny d’Arc, która obok Tadeusza Kościuszki i greckiej bohaterki Bubuliny była jej ideałem. Portret Greczynki Bubuliny, która w czasie powstania greckiego ofiarowała cały swój majątek na rzecz powstańców, uzbroiła trzy okręty i sama nimi dowodziła, wisiał w pokoju Platerówny. Otrzymała bardzo staranne wychowanie. Pisała poezje, śpiewała, pięknie rysowała. Poza tym uprawiała fechtunek, jazdę konną, myślistwo, dużo wędrowała.
O ukształtowaniu się osobowości Emilii i o roli, jaką miała spełnić, niewątpliwie zadecydowały jej historyczne zainteresowania. Popierała ówczesny ruch młodzieżowy i patriotyczny, czytała lektury Filomatów i Filaretów, zachwycała się dziełami wielkich romantyków: Goethego i Schillera.
Wykazywała również duże zainteresowanie ludem wiejskim. Zebrała i zapisała wiele tekstów piosenek i melodii ludowych. W roku 1823 dłuższy czas przebywała w Dusiatach u ciotki Apolinary, z której synami Cezarym i Władysławem bardzo interesowała się życiem chłopów.
W latach 1824–1829 Emilia dużo podróżowała zarówno po Inflantach, jak i po Litwie i Białorusi. Odbyła również dłuższą, a ostatnią przed powstaniem, podróż do Warszawy, Częstochowy i Krakowa.
O rękę Emilii starał się bogaty Rosjanin – inżynier, który budował warownię u jej krewnych w Krasławiu. Emilia jednak odmówiła. Jej decyzja wypływała z głębokich uczuć patriotycznych, ponadto kochała podobno innego mężczyznę – młodego kapitana inżynierii barona Dal-Iwing. O tej jedynej miłości Emilii nie zachowały się jednak żadne wzmianki, do małżeństwa nie doszło.
W roku 1830 zmarła jej matka. Jej śmierć była dla Emilii ciężkim przeżyciem.
Znany wszystkim wizerunek Emilii jako młodziutkiej dziewczyny, smukłej, o niewinnym spojrzeniu i słodkim profilu, z rozwianymi włosami – nie ma nic, albo niewiele wspólnego z jej rzeczywistym wyglądem. Ta tak bardzo rozpowszechniona litografia Stręczyńskiego została wyidealizowana już po jej śmierci.
Ignacy Domeyko tak ją opisywał w pamiętnikach: niskiej urody, blada, niepiękna, ale okrągłej, przyjemnej, sympatycznej twarzy, błękitnych oczu, kształtnej, ale niesilnej budowy; była poważną, bardziej surową, niż ujmującą w obejściu się, mało mówiąca i spojrzeniem nakazująca dla siebie należne względy i przyzwoitość.

Udział w powstaniu

 Osobny artykuł: Powstanie listopadowe na ziemiach zabranych.

29 listopada 1830 w Warszawie wybuchło powstanie listopadowe. W grudniu wieść o tym dotarła z Warszawy do Wilna i zapaliła do boju Litwę i Żmudź. Emilia była jedną z pierwszych inicjatorek samodzielnego powstania na Litwie. Jako kobieta nie została jednak dopuszczona do narad komitetu kierującego w Wilnie. Podjęła sama plan zdobycia Dyneburga. W toku przygotowań porozumiała się ze swoimi dwoma krewnymi z miejscowej szkoły podchorążych (braćmi Lucjanem i Ferdynandem Platerami^[5]), którzy przyrzekli, że elewowie chwycą za broń i uderzą na załogę fortecy, gdy powstańcy zbliżą się do Dyneburga. 25 marca 1831 roku Juliusz Grużewski rozpoczął działania partyzanckie, wyparł Rosjan z Rosień, dając tym samym hasło do powstania na Litwie. Emilia natychmiast przystąpiła do działania, obcięła swoje długie włosy, kazała sobie i swej towarzyszce Marii Prószyńskiej (obie przyjaźniły się od dawna) uszyć stroje męskie. Uzbrojona w pistolety i sztylet wyruszyła walczyć w powstaniu.
Sformowany przez nią oddział partyzancki liczył 280 strzelców, kilkuset chłopów kosynierów i 60 kawalerzystów. Wraz z oddziałem rozpoczęła marsz w kierunku Dyneburga, po drodze do oddziału dołączali wciąż ochotnicy. 29 marca 1831 wkroczyła do Dusiatów, gdzie pod rozwiniętą flagą Polski zachęcała okoliczną ludność do przyłączenia się do powstania. 30 marca 1831 wraz ze swym hufcem zajęła stację Daugiele. 2 kwietnia jej oddział stoczył zwycięską potyczkę i zniósł kompanię piechoty rosyjskiej pod Ucianami. 4 kwietnia uderzyła na jedną z kolumn korpusu gen. Schirmana, która zmierzała w rejon koncentracji głównych sił rosyjskich w Dyneburgu. Oddział Emilii Plater opanował Jeziorosy, gdzie zdążono wpisać do akt grodzkich akt powstania. Zaskoczenie Dyneburga nie powiodło się powstańcom, młodzi zrewoltowani podchorążowie zostali wysłani do obozu Dybicza. Wobec pogarszającego się położenia militarnego, Emilia zrezygnowała ostatecznie z ataku na Dyneburg. Emilia dzieliła z podkomendnymi wszystkie trudy walki partyzanckiej, zyskała sobie wkrótce ich miłość i uznanie, chociaż w świecie salonów nie szczędzono jej złośliwych uwag i zarzutów niemoralności. W zaciętych walkach, stoczonych z Schirmanem pod Ucianą i Oniksztami oddział Emilii poniósł znaczne straty w zabitych i rannych, uległ rozproszeniu, resztę Emilia Plater przyłączyła do oddziału Cezarego Platera.
W zaistniałej sytuacji wraz z Marią Prószyńską 30 kwietnia przyłączyła się do oddziału Karola Załuskiego, rozłożonego obozem pod Poniewieżem. Obie wstąpiły do oddziału wolnych strzelców wiłkomierskich. Pod komendą Załuskiego wzięła udział 4 maja w niepomyślnie zakończonej potyczce pod Prestowianami^[6]. Po porażce wolni strzelcy udali się do swojego powiatu i 17 maja zajęli Wiłkomierz. Tu Emilia spotkała się z Marią Raszanowiczówną, która stała się odtąd jej nieodłączną towarzyszką. Razem z Marią, Emilia walczyła w oddziałach partyzanckich Konstantego Parczewskiego pod Mejszagołą.
W Gabrielowie^[7] – 5 czerwca – była świadkiem spotkania kilku partii litewskich z zagonem kawaleryjskim przybyłym z Królestwa Polskiego pod dowództwem gen. Dezyderego Chłapowskiego. On to nadał Emilii Plater honorowy stopień kapitana i powierzył jej dowództwo 1 kompanii 1 Pułku Piechoty Litewskiej, przemianowanego następnie na 25 Pułk Piechoty Liniowej (i jednocześnie zaproponował Emilli powrót do domu, którego kategorycznie odmówiła).
Gdy jej pułk 27-28 czerwca toczył ciężkie i zakończone niepowodzeniem walki o utrzymanie Kowna, Emilia Plater na czele swojej kompanii zdobyła Rosienie (25 czerwca), ubezpieczając tym samym flankę całej operacji. Reorganizowane resztki 25. pułku, eskortujące wozy z zaopatrzeniem dla armii Giełguda wpadły następnie w zasadzkę pod Szawlami i tylko cudem uniknęły rozbicia. Emilia wykazać miała się tam szczególnym męstwem i odwagą. 9 lipca, na naradzie wojennej w Kurszanach, postanowiono podzielić siły polskie na 3 korpusy. Emilia Plater znalazła się pod dowództwem gen. Chłapowskiego.
Kiedy ten ostatni postanowił złożyć broń i przekroczyć granicę Prus Wschodnich oświadczyła: Lepiej byłoby umrzeć, niż skończyć takim upokorzeniem. W celu kontynuowania walki postanowiła wraz z Raszanowiczówną i kuzynem Cezarym Platerem przedostać się do Warszawy.
Przez dziesięć dni w przebraniu chłopskim Platerówna i jej towarzysze szli do Królestwa, ukrywając się po lasach, prowadzeni przez wieśniaka Żmudzina. Trudy wędrówki – zmęczenie, głód, bezsenność – okazały się jednak ponad siły fizyczne Emilii. Paliła ją gorączka, zemdloną z wyczerpania Cezary i Maria zanieśli do wiejskiej chaty już w Augustowskiem. Cezary Plater udał się w dalszą drogę do Warszawy. Emilia i Maria znalazły schronienie w gościnnym dworze Ignacego Abłamowicza w Justianowie w ówczesnym powiecie sejneńskim. Emilię kurowano tam i ukrywano jako bonę pod nazwiskiem Korawińskiej. Mimo troskliwej opieki, którą została otoczona, Emilia Plater po przyjęciu sakramentów zmarła 23 grudnia 1831. Zwłoki jej zostały przewiezione do Kopciowa w dobrach Abłamowiczów i pochowane na miejscowym cmentarzu. Mogiła istnieje do dzisiaj.

Jak zauważyłeś, wiersz Mickiewicza nie do końca oddaje prawdę. Plater rzeczywiście uczestniczyła w powstaniu, ale jej śmierć odbiega od tego, co napisał poeta.

Wykonaj w zeszycie ćwiczenia (odpowiedz na pytania).

1.       1. Gdzie rozgrywa się akcja opisywanej sytuacji?

2.      2.  Wymień cztery elementy ubioru i wyposażenia świadczące o tym, że Emilia Plater była żołnierzem.

3.      3. Udowodnij, że Emilia Plater cieszyła się szacunkiem zarówno ludu, jak i żołnierzy – powstańców. Na podstawie wiersza sformułuj dwa argumenty.

4. Wypisz z wiersza trzy archaizmy (wyrazy przestarzałe). 
5. Określ rodzaj rymów i ich układ.

Odprawa posłów greckich J. Kochanowskiego

Rozkład materiału z języka polskiego w dniach 8-12. 06. 2020 r.

Przeczytaj tekst lektury tutaj

Obejrzyj omówienie utworu https://www.youtube.com/watch?v=_LNw0S3ISa0

Przeczytaj streszczenie lektury tutaj

Przeczytaj tutaj

Romeo i Julia - praca z tekstem.

Wtorek i Środa 02. 06. 2020 r.
Cel lekcji : analiza i interpretacja fragmentów utworu Szekspira.
Jeśli masz drugą część podręcznika, otwórz go na stronie 168 i przeczytaj fragmenty utworu.

Jeśli nie wejdź tutaj
Przeczytaj:
Akt 3, scena 2 - rozmowa Marty z Julią
Akt 3, scena 5- rozstanie Romea i Julii

Odpowiedz w zeszycie na pytania.
1. Wymień cechy charakteru Julii, które ujawniły się podczas jej rozmowy z Martą.
2. Jak Romeo i Julia postrzegali łączące ich uczucie - odpowiedź na to pytanie zilustruj przykładami z tekstu.
3. Co oznaczało dla kochanków wygnanie Romea z Werony?
4. Wskaż środki wyrazu artystycznego zastosowane w pożegnalnej rozmowie kochanków w scenie piątej trzeciego aktu. Jaką pełnią funkcję i jaki nastrój budują.
5. Wskaż przeszkody, jakie napotkali kochankowie z Werony podczas walki o spełnienie swej miłości. Czy wynikały one wyłącznie z ich sytuacji rodzinnej i nieszczęśliwych zbiegów okoliczności?
Piątek 05. 06. 2020 r.
Spotkajmy się na teamsie, aby sprawdzić poprawność Waszych odpowiedzi i dalej omówić utwór.

Ćwiczenia przed egzaminem - rozwiązywanie arkuszy.

Wtorek  i Środa 02. 03.  06. 2020 r.

W ramach powtórki rozwiąż w zeszycie arkusz egzaminacyjny oprócz ostatniego zadania (praca pisemna).
 tutaj

Czwartek i Piątek 04 - 05. 06. 2020 r.

W ramach powtórki rozwiąż w zeszycie arkusz egzaminacyjny oprócz ostatniego zadania (praca pisemna).
tutaj

Poprawne odpowiedzi dostaniesz w piątek.
Klucz odpowiedzi do testu pierwszego tutaj
Klucz odpowiedzi do testu drugiego tutaj

Fonetyka - przypomnienie i uzupełnienie wiadomości.

Rozkład materiału od 02. 06. 2020 r. do 05. 06. 2020 r.

Cel lekcji: przypomnienie i utrwalenie wiadomości dotyczących głosek, liter, dźwięczności, bezdźwięczności oraz funkcji głoski "i".

Wtorek 02. 06. 2020 r.

1. Przeczytaj tekst, a następnie uzupełnij w zeszycie dwa zdania wyrazem głoska lub litera. 

Pojęcia głoski nie należy mieszać z pojęciem litery. Głoska jest jednostką mówienia, czyli elementem dźwiękowym - głoskę możemy wymówić, a wymówioną usłyszeć. Litera natomiast jest znakiem, elementem graficznym - możemy ją napisać, a napisaną odczytać. Jedna litera nie zawsze jest wzrokowym symbolem jednej głoski. Bywa tak, że dopiero dwie lub więcej liter razem odpowiadają jednej głosce.


......................................... jest dźwiękiem, a ......................... jego znakiem graficznym.
.........................................mówimy i słyszymy, a .............................. piszemy i czytamy.

Rozwiąż zadania.

2. Zaznacz szereg, w którym we wszystkich wyrazach jedna litera odpowiada jednej głosce.
a. Zmarznąć, pisać, wyje
b. trudny, miękki, chudy
c. koszyk, chór, strzecha
d. poszedł, czytał, usiadł.

3. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Głoska, którą oznaczono za pomocą trzech liter, występuje w wyrazie
a. soczysty    b. dżdżysty      c. ścienny     d. dzienny

4. Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Wyraz, w którym litera "i" jest zarówno znakiem głoski, jak i znakiem miękkości, to:
a. brzmienie      b. miedziany      c. zimowisko      d. wiadomość

Uwaga! Jeśli "i" występuje między dwoma spółgłoskami jest zarówno znakiem głoski, jak i znakiem zmiękczenia, ponieważ jednocześnie zmiękcza głoskę, ale i bierze udział w tworzeniu sylaby. Jeśli po "i" występują samogłoski, np. a, e, y, u, ę, ą - wtedy "i" pełni tylko funkcję zmiękczenia głoski występującej przed nim. 

5. W wyrazie przedstawienie policz litery i głoski, a następnie uzupełnij zdanie.
W wyrazie przedstawienie znajduje się ............................ liter i .......................... głosek.

6. Scharakteryzuj głoski pod względem dźwięczności w wyrazie   pustynia. 
przykład: akademia
a - dźwięczna
k - bezdźwięczna
a - dźwięczna
d- dźwięczna
e - dźwięczna
mi - dźwięczna
a - dźwięczna 

Tabelę podziału głosek ze względu na dźwięczność masz w poście z zeszłego tygodnia. Wszystkie samogłoski (a, e, y, i, ę, ą, u) są dźwięczne.  
 

 Środa 03. 06. 2020 r. 
 Temat: Upodobnienia fonetyczne.
Cel lekcji: utrwalenie wiadomości na temat zjawiska upodobnień fonetycznych, zrozumienie różnicy między ubezdźwięcznieniem a udźwięcznieniem.
Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj polecenia.

To, że w wielu wypadkach mówimy inaczej, a piszemy inaczej, może z łatwością zaobserwować każdy. Trzeba ciągle pamiętać, że w mowie potocznej mówimy zwykle bardzo szybko, poszczególne głoski łączą się ze sobą. Ta okoliczność sprawia, że niektóre głoski w wyrazach nie zawsze brzmią tak, jak wtedy, kiedy wymawiamy je jako głoski izolowane, oddzielnie. Brzmienie głoski zależne jest od sąsiedztwa innych głosek. a zwłaszcza tych, które po niej następują. Wymawiając jakaś głoskę, przygotowujemy już narządy mowy do wymówienia głoski następnej i przez to zmieniamy brzmienie głoski pierwszej w ten sposób, że staje się ona pod pewnym względem podobna do następnej, przez co te obie głoski łatwiej nam wymówić.

Oceń, czy zdanie jest prawdziwe, czy fałszywe.
1. Autor tekstu uważa, że zawsze powinniśmy dbać o to, by wyrazy wypowiadać zgodnie z ich zapisem.  P/F
2. Upodobnienia to zjawiska fonetyczne dotyczące sąsiadujących ze sobą głosek.   P/F

3. Podkreśl wyrazy, w których zachodzi rozbieżność między pisownią a wymową.
próg     głos    chleb    sad    frak   nóż    skok    telewidz

Przepisz poniższe definicje do zeszytu.

Jeżeli w wyrazie mamy do czynienia ze zmianą głoski (różnicą w wymowie a piśmie), zachodzi wtedy upodobnienie fonetyczne, tzn. jedna głoska upodabnia się do drugiej. 

Upodobnienia dzielimy na ubezdźwięcznienia i udźwięcznienia. Jeżeli zachodzą wewnątrz wyrazu, jest to upodobnienie wewnątrzwyrazowe, a jeżeli między dwoma wyrazami są to upodobnienia międzywyrazowe. 

 przykład:
prośba  - wymawiamy proźba
Jest to udźwięcznienie wewnątrzwyrazowe. 
Wyjaśnienie - pod wpływem dźwięcznego "b" zmienia się bezdźwięczne "Ś" na głoskę dźwięczną "ź".
swoje - wymawiamy sfoje
Jest to ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe.
Pod wpływem bezdźwięcznej głoski "ś" zmienia się dźwięczna głoska "w" na bezdźwięczną "f"

człowiek bogaty - wymawiamy człowieg bogaty
Jest to udźwięcznienie międzywyrazowe  - występuje między początkiem a końcem dwóch wyrazów, kiedy to bezdźwięczna głoska "k" zmienia się pod wpływem dźwięcznej "b" na dźwięczne "g".

Określ rodzaj upodobnienia wewnątrzwyrazowego występującego w podanych wyrazach. Zapisz je w zeszycie.
łóżko - ................................................
 jakby - ...................................................
liczba - ...................................................
ławka - ...................................................
choćby - ..................................................
swoje - ...................................................
także - .....................................................
krzak - ....................................................
rozpacz - ..................................................

Piątek 05. 06. 2020 r.
Temat: Upodobnienia i uproszczenia fonetyczne.
Cel lekcji: określanie kierunku i rodzaju upodobnienia, ćwiczenia służące utrwaleniu wiadomości.

O określonej porze dołącz do grupy na teamsie  - miej przy sobie zeszyt, długopis i wykonane ćwiczenie z poprzedniej lekcji.